Ingurunea

MAIATZAK 6

EKIN ETA EKIN GOAZ AURRERA

ARLOKO SARRERA 

LH 6. mailako Ingurunea ikasgaiko lehenengo hiruhileko honetan, gizakiak etorkizun oparo eta erosoago bat lortu nahian historian zehar egindako urratsei eta horretarako behar izan diren sormenari eta ekimenari buruz arituko gara. Hori egiteko, hasieran planteatutako egoerari aurre egin beharko diote ikasleek, eta, bide horretan, definitutako konpetentziarekin lotutako eduki-baliabideak eskuratuz joango dira.

Gizakiak historian zehar egindako aurkikuntzek, garatutako ideiek, sortutako teknologiek eta egindako asmakizunek garai bakoitzeko bizimoduan zer eragin izan zuten aztertuko dugu. Horrez gainera, aro eta zibilizazio batetik besterako aldaketak zergatik eta nola gertatu ziren azalduz, historiaren bilakaera ulertu ahal izango dugu.

Historiak erakusten du gizakiak irudimenez eta ekimenez jardun izan duela arazoei aurre egiteko eta bizimodua hobetzeko. Hori ondoriozta daiteke arkeologoek jasotako aztarnetatik ateratako informazioetatik, baita hainbat eta hainbat asmatzaileren eta ekintzaileren bizitza eta balentrietatik ere.

Gizakiaren ekimen-sen horren xehetasunak barneratzen joateko, bigarren osagaiaren izenburuak adierazten duen moduan, ekin eta frogatzea izango da ikasleen erronka, hasierako egoeran proposatutako proiektu teknologiko berritzaile bat sortuz. Hartara, era horretako proiektu bat planifikatzeko, aurrera eramateko eta baloratzeko zer pauso eman behar diren ikusi ahal izango dute ikasleek.

Informazioa eskuratzeko eta aztertzeko, askotariko euskarri digitalak erabili beharko dituzte: bideoak, infografiak, simulazioak, irudiak, testu idatziak, web-orriak...

Bestalde, bakarkako lana eta taldekakoa uztartuz egin beharko dituzte jarduerak.

URTARRILAK 9

KONPETENTZIA

Ikasleak, metodologia zientifikoaren urratsak aplikatuz, herrialde bateko baliabide-ezaugarrien eta herrialde horretako bizi-baldintzen arteko erlazioak ondorioztatzen ditu eta ezaugarri horiek osasunean duten eraginaz ohartuz, beharrean bizi direnekiko kooperazio- eta parte hartze-jarrerak sustatzeko asmoz, elkarlanean, ekimenak planifikatu eta gauzatzen ditu.

EGOERA

Bideoko medikuak dio Senegalgo ospitale askotan ez dutela nahikoa tresnarik eta botikarik gaixotasun batzuk sendatzeko. Halakoetan, haurrak eri direnean, medikuek Gizakien Lurra erakundera jotzeko aholkatzen omen diete familiei.

Nolako bizi-baldintzak dituzte Janellen herrialdean? Bizi-baldintza horiek eragiten al dute pertsonen osasunean? Nola? Eta Euskal Herrian ditugun baliabideek nola eragiten dute hemengo biztanleen osasunean?

Galdera horiei erantzuteko, hainbat ikerketa burutuko dituzue unitatean zehar; gaiaren inguruan informazioa jaso, aztertu eta ondorioak aterako dituzue.

Eta horrela, aditu bilakaturik, ateratako ondorioak eta horiek justifikatzen dituzten arrazoiak, hau da, erabilitako datuak edota bestelako informazioak triptiko bat eginez emango dituzue aditzera. Horrela, zuen ingurune hurbileko pertsonei bizirauteko oinarrizko premiak aseak ez dituztenen errealitateak ezagutaraziko dizkiezue, eta premia horiekiko kontzientzia piztuko diezue, sentiberatasunez jokatu, laguntza eskaini eta ekintza solidarioetan parte har dezagun denok.

                                          

KONPETENTZIA  ETA HASIERAKO EGOERA

Ikasleak,  ezagutza zientifikoa  eraikitzeko esperimentazioa  erabiliz, eragile geologikoek  erliebe formen eraketan duten  eragina ahoz esplikatzen du eta,  elkarlanean arituz, Lur planetaren orekan  gizakiaren eragin kaltegarria ekiditeko proposamenak  egiten ditu.

Agerikoa  da Lur planeta  ez dela beti berdina  izan; aldaketak izan ditu  eta aldatzen ari da etengabe. Batzuk bat-­‐batean gertatu dira,  eta beste batzuk denboran zehar etenik  gabe pixkanaka sortuz doaz. Aldaketa horiek  zientzialarien arreta erakarri izan dute beti,  eta ikertu egiten dituzte, oraindik ere, Lurraren  bilakaeraren arrazoiak argitu nahian. Baina zer ote  dago aldaketa horien atzean zientzialariak hainbeste erakartzeko?   Jakin nahi al duzu zer mirari gertatzen diren Lurraren barnean eta  azalean? Zein dira aldaketa horien ondorioak ? Gizakiok eragiten al ditugu  aldaketak gure planetan? Lurraren ongizatearen erantzuleak garen neurrian, zer  egin dezakegu? Galdera horiei guztiei erantzuteko, ikerlari bihurtuko gara   hiruhileko honetan. Taldeka jardungo dugu, eta galdera horiei erantzuten ahaleginduko  gara.

Nola  egingo  dugu? Talde  bakoitzak gaiaren  alderdi bat hautatu  eta garatuko du eta beste  taldekideei , ahoz azalduko die   diapositibak ere baliatuz.

Zertarako  egingo dugu?   Talde bakoitzak   ikertutakoa besteekin   partekatuz, munduaren eraldaketan pertsonok eduki dezakegun eraginak  kontzientzia hartzeko, eta nola ez,   egoera kezkagarriei aurre egiteko balizko   proposamenak egiteko gai izateko.

---------------------------------------------------------

Nutrition

Digestive system

Food pyramid

oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo

GIZA ZIENTZIAK

Jokoak:

      Euskal Herriko mendiak

      Euskal Herriko Ibaiak
   
      Euskal Herriko probintziak eta hiriburuak


Euskal Herriko isurialdeen mapa:

  

   

Gizakiaren historia eta aroak

HISTORIAURREA

HISTORIA

ZEIN DENBORALDI HARTZEN DU?   Denboraldi luzea hartzen du, gizakia lurran sortu zenetik lehen agiri idatziak sortu ziren arte. NONGO ERREFERENTZIA HARTZEN DUGU HISTORIAURREARI BUKAERA BAT EMATEKO?   Kultura bakoitza erreferentzia jakin batzuk hartzen dute. Guk erreferentzia bezala kristoren jaiotza hartzen dugu, 0 urtea. NOIZ GERTATU ZEN HISTORIAURREAREN BUKAERA?   Historiaurrearen amaiera k.a. 2000. urte inguruan gertatu zen.

4 aro bereizten dira: ANTZINAROA:                         k.a. 2000. urtetik ----------------------- k.o. 476. urtera                       (agiri idatziak agertu)            (Erromako Imperioaren gainbehera) ERDI-AROA:                         k.o. 476. urtetik ----------------------- k.o. 1453. urtera                       (E.I. gainbehera)                          (Konstantinopla hartu) ARO MODERNOA:                          k.o. 1453. urtetik ---------------------- k.o. 1789. urtera                       (Konstantinopla hartu)                  (Frantziako Iraultza) ARO GARAIKIDEA:                          k.o. 1789. urtetik ----------------------- k.o. 2012. urtea                       (Frantziako Iraultza)                         (gaur egun)

oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo

EUSKARA

Elhuyar hiztegia

Esaera zaharrak eta atsotitzak
Euskarazko ariketak:Aditz trinkoak orainaldian Aditz laguntzailea. Indikatiboa

NATUR ZIENTZIAK

 Eguzki-sistema ( bideoa)